желі

желі
I
зат. кәс. Қазақ үй керегесінің әрбір ағашы. Керегенің әрбір ағашы ж е л і деп аталады. Оның ең ұзыны – ерісі, одан қысқалауы – балашық, ең қысқасы – сағанақ (Ә. Тәжімұратов, Шебер., 25). Мәселен, сегіз қанат киіз үйге барлығы 256 керегелік ағаш кетеді. Әрбір ағаш ж е л і деп аталады (Қаз. тіл. жерг. ерекш., 187).
II
Желі қазық. Желіге қағылатын мықты қазық. Ж е л і қ а з ы қ көбінесе қайыңнан жасалады (Шаңырақ, 104). Желі сабақтар. биол. Өсімдіктердің жерде төселіп жатқан ұзын сабақтары. Өсімдіктің жер беті мүшесі – сабақтың түрлері көп. Олар: көген сабақтар, ж е л і с а б а қ т а р, өрмелегіш сабақтар, шырмалғыш сабақтар т.б. (Ботаника, 6). Желі тартар. этногр. Күйеудің қалыңдыққа ұрын барған кезінде күйеуден алынатын кәде. Ж е л і т а р т а р өсіп-өнудің, өркендеудің символы ретінде ерекше құрметтелген (Қаз. этнография., 2, 302). Желі тартты. а). Екі қазыққа арқанды кере тартты. Күн қағу ғой бүгін, ыссы болмаса, ж е л і т а р т п а й м ы з (М. Мәжитов, Аманғали, 58). ә) ауыс. Бір нәрсеге жол салынды, негізі қаланды. Осы әдіспен қоғамдық сана өрісіне де ж е л і т а р т ы л д ы (Қ. Толыбаев, Бабадан., 151).

Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі – Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты. . 2014.

Игры ⚽ Поможем написать курсовую

Смотреть что такое "желі" в других словарях:

  • жел — арқан. Қатты соққан желден киіз үйді сақтау үшін сыртынан айнала бастыратын арқан. Ж е л а р қ а н д ы үйдің екі жағынан қапсыра орап әкеліп, қазыққа мықтап байлайды (Қаз. этнография., 2, 284). Желге ұшып кетті. Жоқ болды, құрыды. «Кешір» деген… …   Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі

  • жел. — жел. железистый жел. железный Словарь: С. Фадеев. Словарь сокращений современного русского языка. С. Пб.: Политехника, 1997. 527 с. ж. д. ж/д жел. жел. дор. желдор. железнодорожный …   Словарь сокращений и аббревиатур

  • ЖЕЛ — ЖЁЛ жизненная ёмкость лёгких физиол. мед. ЖЕЛ Словарь: С. Фадеев. Словарь сокращений современного русского языка. С. Пб.: Политехника, 1997. 527 с. ЖЕЛ ЖЁЛ жизненная ёмкость лёгких физиол. мед …   Словарь сокращений и аббревиатур

  • желёз — (род. п. мн. ч. от железа’ же’лезы, железа’м) …   Словарь употребления буквы Ё

  • желі арқан — Желіге арналып есілген жуан арқан …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жел арқан — Киіз үйдің жел жағына байлайтын арқан, жел бау …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жел түсу — 1 (Сем., Абай; Шығ.Қаз., Ү Н.) мұрынға жара шығу, самал түсу. Оның танауына ж е л т ү с к е н еді, дәрігер емдеп жазып жіберді (Сем., Абай). Мұрныңа ж е л т ү с к е н бе, неге шылымды жиі тартасың? (Шығ.Қаз., Ү Н.) 2 (Сем.: Көкп., Ақс.) жел тұру …   Қазақ тілінің аймақтық сөздігі

  • желін қап — (Түрікм., Красн.) түйенің желінін қаптайтын қап. Қара суықта түйе желіні жарылып кетпес үшін ж е л і н қ а п кигіземіз (Түрікм., Красн.) …   Қазақ тілінің аймақтық сөздігі

  • ЖЕЛ — см. Жизненная емкость легких (ЖЕЛ) …   Физическая Антропология. Иллюстрированный толковый словарь.

  • іжелі — іжели (іжелі) якщо …   Зведений словник застарілих та маловживаних слів


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»